در حالی که توطئه به عنوان یک عمل عینی، برنامه ریزی پنهانی و اقداماتی است که با اتکا به روش های غیر قانونی، غیر اخلاقی و معمولا غیر مسالمت آمیز برای پیشبرد اهداف و مقاصدی خاص به قیمت لطمه زدن به منافع و حقوق دیگران به کار گرفته می شود، در مقابل، تئوری توطئه آن روش تبیینی و ذهنی است که بر مبنای پنداری- غالبا موهوم- از نقش توطئه گران در ذهنیت توطئه اندیشان برای تجزیه و تحلیل حوادث و رخدادها شکل می گیرد. تئوری توطئه عمدتا دارای سه رنک اصلی توطئه گران، توطئه باوران و مبانی تحلیل و مفروضات است.تئوری توطئه، پدیده ای منحصر به منطقه یا کشورهای خاصی از جهان نیست، بلکه پدیده ای است فراگیر و جهانی که در جوامع مختلف وجود دارد و ناشی از علل و عوامل گوناگون است.شواهد و نمونه های زیادی از تئوری های توطئه را می توان در کشورهای مختلف دنیا مشاهده کرد. در امریکا ترور جان اف کند، گسترش ویروس ایدز، ماهیت بشقاب پرنده ها، پخش مواد مخدر، حادثه تروریستی 11 سپتامبر و … نمونه هایی هستند که در میان برخی افراد و گروه های امریکایی در چارچوب توطئه باوری مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند. در انگلستان مثلا از کشته شدن جورج اول در هانور آلمان، کشته شدن پرنسس دایانا همسر سابق ولیعهد انگلستان توسط برخی به عنوان تئوری توطئه یاد می شود. وقوع انقلاب فرانسه، و نگرش آلمان ها به یهودیان از دیگر مصادیق تئوری توطئه است. برخی از صاحبنظران تئوری توطئه معتقدند که تجزیه و تحلیل های مبتنی بر توطئه باری در خاورمیانه بیش از سایر کشورهای دنیا است و نمونه هایی را در این باره ذکر می کنند. با بررسی برخی جوامع دیگر نیز در می یابیم که تئوری توطئه پدیده ای گسترده و جهانی و دارای اشکال و انواع متنوع است.

زمینه و اهداف: با شیوع همه گیری عالم گیر ویروس کرونا نیاز به شناخت علائم فیزیولوژیک آن بسیار بیشتر از گذشته احساس شد که یکی از مسئولیت های خطیر پزشکان و جوامع پزشکی و درمانی این مهم بود. اما بررسی ابعاد روانی و سایکوسوماتیک این بیماری به عهده روانشناسان و روانپزشکان بوده است و در همین راستا نویسندگان این مقاله نیز به بررسی این مهم می پردازند. هدف این پژوهش بررسی رابطه بین اضطراب سلامت و باور به تئوری توطئه با نگرش نسبت به واکسن کووید 19 بود. روش کار: پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی مبتنی بر وب بود. 265شرکت کننده از طریق شبکه های اجتماعی بر اساس نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. در ادامه پرسشنامه های اضطراب سلامت، ذهنیت تئوری توطئه CMQ و نگرش به واکسن VAX به صورت گوگل فرم و آنلاین پخش شد. برای تجزیه و تحلیل د اده ها از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه در محیط نرم افزار SPSS-24 استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد بین اضطراب سلامت، باور به تئوری توطئه و نگرش نسبت به واکسن رابطه چندگانه وجود داشت و بین اضطراب سلامت با نگرش به واکسن رابطه مثبت و معنی دار (05/0p<)، و بین باور به تئوری توطئه با نگرش به واکسن رابطه مثبت و معنی دار (05/0p<) وجود داشت. نتیجه گیری: بر اساس یافته ها می توان نتیجه گرفت که اضطراب سلامت و باور به تئوری توطئه می توانند نگرش نسبت به واکسن را پیش بینی کنند.

یکی از بحران های بزرگی که جهان را در سال 2020 با چالش مواجه نمود، شیوع ویروس کرونا می باشد. ایالات متحده که در ابتدای این بحران، از مصون ترین کشورها به شمار می رفت، اندک زمانی بعد در صدر بیشترین مبتلایان قرار گرفت به نحوی که کرونا در حال حاضر به معضلی لاینحل در امریکا مبدل گردیده است. در این مقاله، هدف نویسندگان ارایه پاسخ به این پرسش است که مهمترین دلایل ناتوانی ترامپ در کنترل ویروس کرونا در آمریکا چیست؟ و محتمل ترین پیامدهای این مسیله کدامند؟ فرضیه نویسندگان با تاکید بر شخصیت مبتنی بر خودشیفتگی ترامپ نشان می دهد که به زعم وی، شیوع کرونا درآمریکا مبتنی بر دسیسه های چین، سازمان جهانی بهداشت و کارکردهای ضعیف دولت قبلی در آمریکا بوده است. یافته های مقاله که با بهره گیری از تیوری توطیه، منابع مکتوب و مجازی و روش تحلیلی-توصیفی می باشد نشان می دهند که دلایل اصلی این مسیله را می توان به ناکارآمدی سیاست های اقتصادی ترامپ در قبال چین، سیاست های ناکارآمد مرتبط با سازمان جهانی بهداشت و ضعف قوانین اتخاذ شده از سوی ترامپ در قبال قوانین بهداشتی جامعه آمریکا دانست. پیامدهای این مسیله را می توان وقوع یک بحران عظیم اقتصادی در آمریکا، تشدید تنش ها با چین و شکست در انتخابات ریاست جمهوری آینده دانست.

هدف پژوهش حاضر، طراحی مدل توهم توطیه مدیران سازمانی با استفاده از نظریه داده بنیاد است. پژوهش حاضر از جمله پژوهش های کیفی است که براساس نظریه داده بنیاد انجام شده است. لذا در رویکرد کیفی، در مرحله اول با استفاده از مصاحبه عمیق نیمه ساخت مند، گفتگو با خبرگان این حوزه انجام شد و در مرحله بعد از روش داده بنیاد که مراحل آن شامل کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی است، بهره برده شد که عوامل عدم شایسته سالاری، عملکرد ناکارامد، رهبری وظیفه گرا و ساختار اقتداری، جزو علل ایجادکننده توهم توطیه مدیران در سازمان شناخته شد. مفاهیم مستخرج در مقوله محوری به ارایه پدیده توهم توطیه مدیران در سازمان پرداخت. مقوله های فعالیت ها و فساد سیاسی، فرهنگ ضعیف و هنجارشکن و بی ثباتی به عنوان عوامل زمینه ای ایجاد توهم توطیه مدیران سازمانی استخراج شد. عامل مداخله گر (میانجی)، کارآمدی ارتباطات سازمانی است. مقوله های تقویت فرهنگ سازمانی، شفافیت سازمانی، سبک رهبری مشارکتی و راهبرد شایسته سالاری سازمان به عنوان راهبردهای اثربخش در مقابل توهم توطیه مدیران سازمانی تشخیص داده شد که پیامدهای اجرای آن سازمان کارآمد، فرهنگ قوی و مدیر کارآمد و پیامدهای عدم اجرای آن به سازمان ناکارآمد، مدیرناکارآمد و فرهنگ ضعیف، منتهی خواهد شد. هدف پژوهش حاضر، تبیین مدلی برای تبیین توهم توطیه مدیران سازمانی است. لذا در پارادایم کیفی، در مرحله اول با استفاده از مصاحبه عمیق نیمه ساختمند، گفتگو با خبرگان این حوزه انجام شد و در مرحله بعد از روش داده بنیاد که مراحل آن شامل کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی است، بهره جست که عوامل عدم شایسته سالاری، عملکرد ناکارامد، رهبری وظیفه گرا و ساختار اقتداری و عدم شایسته سالاری مدیر جزو علل ایجادکننده توهم توطیه مدیران در سازمان شناخته شد. مفاهیم مستخرج در مقوله محوری به تبیین حقیت توهم توطیه مدیران در سازمان پرداخت. مقوله های فعالیت ها و فساد سیاسی، فرهنگ ضعیف و هنجارشکن و بی ثباتی به عنوان عوامل زمینه ای ایجاد توهم توطیه مدیران سازمانی استخراچ شد. عامل مداخله گر (میانچی) کارامدی ارتباطات سازمانی است. مقوله های تقویت فرهنگ سازمانی، شفافیت سازمانی، سبک رهبری مشارکتی و راهبرد شایسته سالاری سازمان به عنوان راهبردهای اثربخش در مقابل توهم توطیه مدیران سازمانی تشخیص داده شد که پیامدهای اجرای آن سازمان کارامد، فرهنگ قوی و مدیر کارامد و پیامدهای عدم اجرای آن به سازمان ناکارامد، مدیرناکارامد و فرهنگ ضعیف منتهی خواهد شد.

نظریه توهم توطئه یا پارانویا، یک نظریه مدرن سیاسیست که بر اساس آن، حاکم پارانوییک چنین می اندیشد که تمام کاینات در حال توطئه چینی علیه اوست و کشور را پیوسته دستخوش توطئه و براندازی از سوی دیگران می داند. او گاه بعمد می کوشد با توسل به توهم توطئه، نامشروع بودن حکومت خود و مشکلات داخلی را از کانون توجه واقع شدن دور کند و توجه مردم را به توطئه ها و کانون های بحران بیگانگان معطوف دارد. در این جستار با تحلیل داستان گشتاسپ بر مبنای نظریه توهم توطئه، چنین استنباط می شود که گویا گشتاسپ نیز به دلیل چنین توهمی، از یک هرم قدرت (لهراسپ، اسفندیار، رستم) سخت می هراسیده و از این رو در پی توطئه پردازی برای در دست داشتن یا از میان بردن هر سه رقیب برآمده است. بنابراین شاید سخن چینی های گرزم و در بندشدن اسفندیار، اقامت دوساله گشتاسپ در زابلستان و فرستادن اسفندیار به جنگ با رستم، همه، نقشه هایی از پیش طراحی شده و درهم تنیده به وسیله خود گشتاسپ بوده است تا با بحران سازی، هم بر نامشروع بودن حکومت و تصاحب تاج و تخت از پدرش سرپوش گذارد و هم رقیبان تاج و تخت خود را از میان بردارد. در فرجام گشتاسپ موفق می شود با توسل به توهم توطئه، هم دو رقیب سرسخت خود، یعنی لهراسب و اسفندیار را از میان بردارد و هم با مخدوش کردن چهره زابلیان به واسطه کشتن شاه زاده ای ایرانی، سال های سال بی منازع بر مسند قدرت نشیند.

در باب توسعه نیافتگی و مشخصا توسعه نیافتگی سیاسی جامعه ایرانی دو رویکرد وجود دارد: رویکرد اول معطوف به عامل خارجی است که توسعه نیافتگی سیاسی را بر اساس نظریه استعمار و امپریالیسم و توهم توطئه و زیاده خواهی بیگانگان توضیح می دهد. رویکرد دوم معطوف به عامل داخلی است که ریشه توسعه نیافتگی سیاسی را در مشکلات داخلی، ناتوانی و بی کفایتی نظام سیاسی قلمداد می کند. نوشتار حاضر تلاش دارد که ضمن تبیین تحلیل روش گفتمان در مقدمه، نقش گفتمان توهم توطئه به عنوان وجهی از رویکرد نخست در توسعه نیافتگی سیاسی ایران معاصر را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد. فرضیه ای که مورد سنجش و آزمون قرار می گیرد آن است که گفتمان توهم توطئه با هدف قرار دادن فرهنگ سیاسی و تخریب آن، نظام سیاسی و اجتماعی ایران را از واقعیت های اصلی توسعه نیافتگی سیاسی دور می دارد.